Ik stelde hem en niet voor niets, de vraag wat de houdbaarheid is van de term onderwijsvernieuwers. Een woord voor een groep scholen, leraren, besturen en directies die keuzes maken voor een bepaald onderwijsconcept dat niet alleen gericht is op kennisoverdracht. De woorden ‘niet alleen’ gelden volgens mijn voor alle scholen maar toch lijkt daar een soort ongeschreven kantelpunt te zijn dat maakt dat je een onderwijsvernieuwer bent of niet. Je bent al snel een ondervernieler in de ogen van …. ja van wie eigenlijk. In ieder geval van ‘men’ die vindt dat de balans teveel de kant van de leerling centraal i.p.v. de leraar centraal uit doet slaan.
Na ruim 30 jaar hoor ik dus nog steeds bij die groep onderwijsvernieuwers en dat is best raar. Je zou toch denken dat voor vernieuwing meer nodig is dan al zo’n 30 jaar hetzelfde doen, maar zei iemand: “Tja, iets dat voor jou al 30 jaar heel gewoon is, kan voor anderen heel vernieuwend zijn. Zolang het streven is om kinderen de kans te geven zich zo optimaal mogelijk te ontwikkelen en veel te leren, maakt het mij niet uit of iemand dat nieuw of ouderwets vindt.”
Precies dat dus! We hebben immers allemaal dat zelfde doel voor ogen.
Het label onderwijsvernieuwing is geen positief klinkende en er wordt al snel met de vinger naar gewezen als schuldige van alles wat er fout gaat in en mis is met de kwaliteit van het onderwijs. Ik realiseer me dat ik blijkbaar schuldig ben geweest aan de teloorgang van het onderwijs. Dat wordt gezegd en die komt binnen. Eigenlijk ook weer niet, omdat ik weet dat het niet zo is. Ook ik moet met mijn scholen verantwoording afleggen over de resultaten en de uitstroom, net als iedere andere school.
Ik vind het moeilijker om te merken dat we blijkbaar steeds meer willen dat alle scholen op dezelfde manier onderwijs gaan geven, terwijl we in een wereld leven met verschillende mensen, die vervolgens weer verschillende ideeën en voorkeuren hebben. Ik vind het juist zo ontzettend gaaf dat we in een land leven waar ouders een school, en dus ook het concept, voor hun kinderen zelf mogen kiezen. Dat is een groot goed. De kwaliteit van al die verschillende scholen wordt, en daar kun je heel veel van vinden, in de gaten gehouden door de Inspectie van het onderwijs. Dat niet alleen. De besturen waar die scholen onder vallen, maken analyses en vergelijken de scholen onderling met elkaar. Op die manier gaat mijn bestuur altijd om met de onderwijsconcepten die ze onder haar hoede heeft en dat zijn er velen; Montessorionderwijs, Ontwikkelingsgericht onderwijs, Jenaplan onderwijs, ‘Leader in me’ school, thematisch onderwijs maar ook traditioneel veelal methodisch onderwijs.
“Je zorgt ervoor dat de basis goed is!”
werd mij altijd voorgehouden in de gesprekken met mijn bestuur. “
De weg daarnaar toe, jullie visie en dus jullie onderwijsconcept zullen we zeker goed in de gaten houden maar daar zit wel de vrijheid. We kennen de prognoses van de wijk en weten op hoeveel leerlingen we kunnen rekenen. We houden de resultaten in de gaten. Er is een tweejaarlijks oudertevredenheidsonderzoek en een onderzoek naar welbevinden van jullie leerlingen. Dus laat zien hoe jullie mooi kwalitatief onderwijs geven. Dat is ook wat een inspectie van jullie wil zien. Een goed beredeneerd aanbod, adequaat leerlingen volgen in hun ontwikkeling, meer dan voldoende leeropbrengsten, een kwalitatief en effectief zorgbeleid en een fijne veilige leeromgeving.
Het mooie van deze manier van werken is het vertrouwen in de onderwijsprofessionals. Maar ook dat men, net als ik, van mening is dat er meerdere wegen naar Rome leiden en dat keuzevrijheid een groot goed is. In mijn ogen zou het zo moeten zijn en moeten we stoppen met het ene type onderwijs als slecht weg te zetten en het andere volledig op te hemelen. Ik zie zo ook nieuwsgierigheid bij schoolleiders onderling van hoe doe jij dat en waarom lukt dat bij jullie wel en bij ons minder? Het willen leren van en met elkaar, iets dat zo belangrijk is. ik ervaar ook leerkrachten die zich blijven ontwikkelen en van mening zijn dat onderwijs ook onderhevig is aan invloeden van buitenaf of gebeurtenissen in de tijd, zoals bijvoorbeeld met het onderwijs of afstand tijdens de pandemie. Er is wil om te veranderen, flexibel te zijn of juist verder uit te diepen waar winst is te behalen. Ook om niet bang zijn het oude en het goede te behouden. Wat hebben onze leerlingen nodig en kunnen we dat bieden zonder voorbij te gaan aan onze eigen grenzen aan wat kan en mogelijk is? Werkend vanuit onze gezamenlijke visie. Dat waar we voor staan.
Zolang we nog kinderen hebben die op de ene school volledig vast lopen en binnen een andere vorm van onderwijs goed gedijen, zijn we er niet door te zeggen dat er maar een type instructie is dat deugt, dat onderzoekend leren per definitie verkeerd is, een busopstelling in een lokaal voor alle kinderen en leerkrachten goed zou werken of dat er minder samengewerkt of gedifferentieerd moet worden. Wat vind je belangrijk, wat is het doel van onderwijs en wat is eigenlijk goed onderwijs? Het zijn voor mij vragen waar iedereen mee worstelt en waar niemand precies het antwoord op weet. De leraar voor de klas of op een verhoging met zijn bureau? Een coach of een leraar die stuurt? We weten in ieder geval een ding wel zeker, het is de leraar die er toe doet en het verschil maakt. Dat zit in de kennis die hij/zij heeft en op een effectieve manier ingezet en overgebracht wordt. Het is manier van instructie geven, hoe feedback gegeven wordt, de omgang en interactie met de leerlingen, de vrijheid die al dan niet gegeven wordt aan kinderen om verantwoordelijkheid te nemen en het weten creëren van een veilige leeromgeving. Kortom de relatie die de leerkracht heeft met zijn leerlingen. En zo kunnen we nog wel een aantal voorwaarden opnoemen. Laten we we niet vergeten dat ook leerkrachten en schoolleiders allemaal anders zijn, ander onderwijs hebben genoten, een ander moreel kompas hebben dus andere ervaringen of achtergronden hebben.
En of dat nou vernieuwing heet of niet? Laten we geen tegenstelling creëren die er niet is. Laten we gewoon heel hard werken om hoe dan ook kwalitatief goed onderwijs te geven. Altijd met de ambitie dat we dat voor zoveel mogelijk kinderen willen doen en goed willen doen!
Karin Donkers
Schoolleider/leraar
Uit mijn hart, Karin, uit mijn hart.
Top stuk! Precies dat wat ik al een hele tijd roep.